renzoverwer

Gratis schaakdocumentaires online

Schaakdocumentaires, zeker de oudere, doen mij vaak zwelgen is nostalgie. Zelfs naar tijden vóór de mijne. Goed nieuws voor de liefhebber van het kijken naar een echte documentaire: velen zijn gratis te zien. Net als de schaakfilms die ik al eens op een rij zette https://renzoverwer.wordpress.com/2023/09/29/lang-leve-de-koningin-en-andere-speelfilms-over-schaken-die-gratis-online-staan/

Robert James Fischer

Over Bobby Fischer, misschien wel de meest tot de verbeelding sprekende schaker ooit, is heel wat te documenteren. Zoals in The Clash of the Titans:

Fischer, Amerikanen en Russen spreken. WK-tegenstander Boris Spasski stelt dat hij er niet goed aan toe was in de aanloop naar de match.

Vervolgens kunnen we kijken naar Fischer vs Spasski. Hier het eerste deel https://www.youtube.com/watch?v=9gO5Cro1qUE Doorklikken voor verdere delen. We zien Lenin schaken, de rol van het schaken in de Sovjet-Unie komt aan de orde en Spasski vertelt dat zijn jaren als wereldkampioen de ongelukkigste van zijn leven waren: hij had last van de enorme verantwoordelijkheid op zijn schouders.

De dolende koning (Kees Jongkind, 2003) was een verslag van een zoektocht: waar is Fischer nu? De makers kregen hem niet te spreken.

Bobby Fischer: anything to win (2006):

Bobby Fischer against the world van Liz Garbus, 2011:

Karpov, Kortsjnoj, Kasparov

Closing Gambit: 1978 Korchnoi versus Karpov and the Kremlin (Alan Byron, 2018) gaat over de bizarre WK-match van 1978. Ademloos keek ik ernaar:

Gary Kasparov : The chess player Joël Calmettes uit 2000:

Kasparov theoretiseert over, naar ik vermoed zijn favoriete onderwerp: de overeenkomst tussen karakter en de speelstijl van een schaker Achter het bord moet hij zijn gevoelens ‘vergeten’. ‘If I play will i don’ t care what they are doing. I will win.’

Volgens Gary’s moeder vroeg hij op 16-jarige leeftijd aan haar: ‘Mam, geloof jij in communisme?’ Beiden deden het niet. Ze streden, maar wél binnen het communistische systeem. Schaken redde hem, zegt Kasparov, maar hij vindt dat hij te snel de volwassen wereld is binnen gegaan.

Karpov v Kasparov: The Soviet Chess Rivalry Of The USSR | Two Kings For A Crown | van Timeline:

Interessant: Kasparov was in het openbaar tegen het afbreken van hun eerste match op 3-5…. Anderen in de film vertellen echter dat Kasparov VOOR afbreken was. Spannende tijden met beide K’s, maar de docu had nóg spannender gekund! Het spionageverhaal door een secondant van Kasparov – Vladimirov- komt langs. Bewijzen? Ho maar.

Ik vond een documentaire getiteld Kasparov – Karpov, Lyon 1990 World Chess Championships. De maker is mij onbekend.

Heerlijke, oude beelden; wat zien die schaakborden er bijvoorbeeld anders uit. Karpov én Kasparov blikken terug. De documentaire duurt bijna drie uur!

Diverse spelers

MVL is a chess genius is een docu van Nathan Cahen voor Kasparovchess. Spelers en ouders over Maxim Vachier-Lagrave:

De stelling Van Foreest (Thomas Doebele & Maarten Schmidt, 2017) gaat over de befaamde schaakfamilie:

Destijds schreef ik er dit over: https://renzoverwer.wordpress.com/2017/06/26/van-foreest-liefdevolle-fanatieke-familie/

Hein Donner, ein Heldenleben (Bosdriesz & Pam, 1996) handelt uiteraard over het leven van J. Donner. Bizar verhaal: volgens biograaf Alexander Münninghoff liet Heins moeder zijn zoon in meisjeskleren lopen omdat ze liever een meisje had. Tabe Bas – zo leuk om die enthousiaste man https://renzoverwer.wordpress.com/2009/02/03/tabe-bas-overleden/ te horen vertellen! – meldt dat Donner serieuzer was dan menigeen dacht: hij schaakte dag en nacht. Timman ziet Donner als een sterke, serieuze speler die bij de wereldtop hoorde. Donner vertelt over Rossolimo die 25 liter water per partij dronk. Iemand had hem gezegd dat zulks goed was voor de hersens. Donner zelf bleek een pestkop voor velen, maar dit wordt tamelijk mild verteld.

Vaak klinkt in Hein Donner, ein Heldenleben de stem van de ene spreker terwijl een andere spreker in beeld is. Die niet-synchroniciteit vermoeit op den duur…. De documentaire geeft ook een aardig tijdsbeeld, bijvoorbeeld over de provo’s:

Brein

Chess me out van Davide Fasolo uit 2008:

Onder meer Karpov, Aronian, Kosteniuk en Paehtz leggen uit hoe schaken werkt: patroonherkenning, begrijpen, rekenen.

Griffin’s gambit (Chandler Toffa, 2021) gaat over de jonge Griffin McConnell die een hersenoperatie ondergaat, schaken leert en meedoet aan de Olympiade voor gehandicapten. Nakamura zegt dat we schakers niet moeten beoordelen op rating, maar op persoonlijkheid:

My brilliant brain uit 2007:

Deze National Geographic-documentaire handelt voor een groot deel over man-vrouw-verschillen. Met medewerking van Susan Polgar.

Strategie en intrige is gemaakt door Jan Timman en handelt over het FIDE- WK. Beter gezegd het Karpov-privilige-toernooi van 1997/98 te Groningen-Lausanne:

Zien we daar op 2 minuut 30 sec. niet Erik Knoppert vluggeren met Loek van Wely?

Timman vertelt over zijn eigen FIDE-WK-match en toont oude beelden. Van bijvoorbeeld Euwe. Deelnemer en oud-wereldkampioen Vassili Smyslow (1921-2010 ) verhaalt over zijn heimwee. ‘Ooit was schaken kunst, nu overheerst het sportieve element.’

Empire state of chess (2021) door Simon Tchoukriel handelt over schaken in New York City gedurende de COVID-epidemie. Het geeft een beeld van de coronatijd. Spelen op clubs met mondmasker, stukken worden gereinigd, men speelt buiten en online. De schaakclub NY liet ongevaccineerden niet toe: dus er kwamen protesten. Ook Irina Krush komt aan het woord:

The history of chess: the world chess championship, chess.com, 2022. Deze docu gaat mank aan wat we ook al zo vaak op tv zien als het over muziek gaat: veel te veel talking heads OVER het onderwerp en te weinig echte beelden ERVAN.

The great chess movie van Gilles Carle and Camille Cougar uit 1982 is spannender. Fischer, Kortsjnoj, Karpov, Ljubojević spreken….Kortsjnoj vertelt over zijn vlucht uit Rusland, we zien Timman-Karpov bij het IBM-toernooi 1981. Psycholoog/grootmeester Fine analyseert Karpov. Euwe en anderen vertellen over Fischer. Enzovoorts:

Liefde voor hout, voor schaken

The great chess movie doet mij denken aan De liefde voor hout (1979) van Jop Pannekoek. Een fraaie documentaire over het Nederlandse schaakleven. Met onder andere Ree, Timman, Donner, Mulder van Leens Dijkstra. De interviews worden gehouden door Max Pam. Een mooi tijdsbeeld, bijvoorbeeld het vele gerook aan het bord. Beide documentaires hebben voor mij iets rustgevends. De vervlogen tijden … toen schaken nog rustig leek. Leek:

(De documentaire van Jop Pannekoek over Kalmukkië is niet gratis online te vinden. Magnus (over Carlsen), Glory to the queen over het Georgische vrouwenschaak ook niet.)

Andere bijzondere oude beelden zijn te vinden in State of mind (William Hartston, 1986), waarin het accent ligt op WK’s:

Brooklyn Castle (Katie Dellamaggiore, 2012) gaat nu eens niet over topschaak of het brein of zo. Jongeren op een public school in New York overwinnen moeilijkheden in het leven en op het schaakbord:

Deep Blue/Deep Thought/AI

Over AI en is schaken zijn enkele serieuze documentaires gemaakt. The chip vs the chessmaster (op Youtube geheten Garry Kasparov versus Deep Thought) door Ivr Drasnin bijvoorbeeld. Hij is van 1991, dus nog van vóór Kasparovs nederlaag tegen Deep Thought/Deep Blue, maar van na de door hem gewonnen (2-0) exhibitiematch tegen de machine.

De film draait een de hele riedel af: een uiterst zelftevreden Kasparov aan het woord. Programmeurs aan het woord. De geschiedenis van de schaakcomputer behandeld en daarna nog even het verschil tussen menselijk denken (selectief analyseren) – computerdenken (brute force). Je krijgt soms zelfs bij Deep Thought het gevoel naar de Middeleeuwen van het computerschaak te kijken.

Kasparov ziet de computer niet als nieuwe wereldkampioen schaken…maar vijf jaar later zou hij als wereldkampioen een match tegen het ding verliezen:

Deep Blue: down the rabbit hole door Frederik Knudsen is uit 2020. Een uitvoerige terugblik:

Alpha Go – The Movie van Greg Kohs uit 2017. Alpha Go wint van de beste menselijke Go-speler Lee Seedol. Een go-documentaire, maar Alpha Go kan ook schaken!:

Voor wie zich nog verder wil onderdompelen: Jessica Fischer heeft nog meer, veelal opgesplitste, docu’s op haar kanaal staan. Onder andere over Menchik en Nezhmetdinov: https://www.youtube.com/@jessicafischerqueen/videos?app=desktop

Over nostalgie gesproken.

Ontdek meer van Renzo Verwer, blogger/auteur

Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.

3 reacties

Plaats een reactie