Concentratieverbeterende middelen (IV). Nu: Nigel Short e.a.

De Amerikaanse grootmeester Samuel Reshevsky (1909 of 1911-1992) had een notoir slecht geheugen. Eén van zijn secondanten, Pal Benkö, vertelde:

Once I realized just how bad his memory was, I was able to have some good-natured fun with him. For example, I showed him a game once and asked, “What do you think of this game?”

He said, “It’s nothing special at all. These guys weren’t very good.”

“But Sammy, this is one of your own games!”

(Pal Benkö & Jeremy Silman / My Life, Games and Compositions, Siles Press 2003, p. 117)

De rol van het geheugen in schaken is, het zal weinigen verrassen, enorm. Over middelen die de concentratie en het geheugen kunnen verbeteren schreef ik al eens. Menigeen gelooft in die middelen. Een coach:

‘Ik heb wel eens wat geprobeerd. Ephedra van de smartshop bijvoorbeeld – dat is gewoon pep, je krijgt hartkloppingen. En ritalin in de vorm van concerta. Ik werd hypergefocust maar ook stuiterig en mijn hartslag ging omhoog. Dan Modafinil, dat is werkelijk geniaal. Het geeft je het gevoel je beste zelf te zijn. Ik werd rationeler, alleen iets minder creatief! Dus je moet het niet vaak gebruiken. Het lijkt me echt iets voor denksporters…’

En een schrijfster van een boek over het brein:

‘Ze worden gebruikt. Ik hoorde over schrijvers die al hun boeken op Ritalin schrijven. Ikzelf ben nogal verslavingsgevoelig en daarom inderdaad (‘extreem’;)) voorzichtig.’

Een grootmeester die anoniem wil blijven en ook niet vertelt of hij wat neemt, meldt dat modafinil en ampakine e.d. werken.’Je speelt gewoon beter, begrijp ik.’

Voormalig wereldtopper Nigel Short (geb. 1965) vertelt openlijk over zijn gebruik van denkverbeterende middelen/nootropica. Hij maakt zelfs reclame voor het product Mindlabpro (hier de ingrediënten):

 

Short stelt in bovenstaand filmpje dat topschaak iets is voor “jonge mensen, die pieken in hun twintiger jaren.” En: “De Nigel Short rond zijn 20e-25e is veel beter dan de Short van nu.” Hij neemt Mindlabpro (hier een link hoe het zou werken) gedurende competitie. Hij kan zeker zich dan “beter concentreren, voor langere tijd”.

Ook onderzoek uit de medische hoek wijst op relavante cognitieve verbeteringen door het gebruik van modafinil en methylphenidate. Andreas G. Franke, Klaus Lieb e.a. stellen in Methylphenidate, modafinil, and caffeine for cognitive enhancement in chess: A double-blind, randomised controlled trial (European Neuropsychopharmacology Volume 27, Issue 3, March 2017, Pages 248-260):

It is very likely that treatment effects on chess performance are mediated by treatment effects on executive functions underlying chess. Indeed, reaction times in the Stroop task, an executive task testing interference resolution (Stahl et al., 2014), were significantly shorter with methylphenidate as compared to placebo (…) the enhancement effects of methylphenidate and modafinil as seen in our study are large and relevant: An effect magnitude of a coefficient of 0.05 as found for methylphenidate and modafinil when the five slowest players were excluded would bring a player from world rank 5000 to 3500 (+35 Elo points). In a single game, the effect size corresponds to the first-mover advantage of having the white pieces (which increases the winning probability by 5 percentage points in our sample).

Maar mogen deze middelen dan ook, moreel gezien?

Ik sluit me aan bij de fraaie opmerking van schaker Malcolm Pein uit 2015, die er wel blijk van geeft de actualiteit of literatuur niet bij te houden:

“Were there to be a drug invented that makes you better at chess, I would give it to my children and boost their exam results.”